Preek voor paaszondag 2021
Beste mensen, het was 25 maart, meer dan een week gelden. Ik was bezig met de voorbereiding van deze paasviering en stond in de tuin. Een preek maak ik altijd buiten, al wandelend. Ik stond in de maartse kou over het weiland uit te staren en plotseling vliegt er een zwaluw boven het weiland van buurman, boer Tjalling. Ik kon mijn ogen bijna niet geloven. Nu al? Het voorjaar is nog maar net begonnen. Ik ren naar binnen en roep aan mijn vrouw: ‘Siets, de swellen binne werom!’ Ja, Sietske begrijp dat zo langzamerhand wel. Dat doe ik ook wanneer ik de eerste kievieten hoor wanneer ze over ‘de wjuk’ gaan. En bij het eerste geluid van de grutto. O wat een vreugde.
Nu ken ik het spreek woord ‘Eén zwaluw maakt nog geen zomer’ natuurlijk ook wel. Zeker, de meeste zwaluwen komen later. Maar één moet de eerste zijn, moet de toon zetten, de richting aangeven, de zomer aankondigen.
2. Vanmorgen stonden wij hier voor dag en dauw op het kerkhof, het was nog donker. Dat is misschien wat vreemd, maar in de opstandingsverhalen in de Bijbel gaat het steeds over de vroege ochtend. De lezing van vandaag (uit Johannes 20) begint zo: ‘Vroeg op de eerste dag van de week, toen het nog donker was, kwam Maria uit Magdala bij het graf.’
Er staat niet bij wat ze wilde gaan doen bij het graf. Wel wordt duidelijk dat ze huilt. Ze is helemaal kapot van het feit dat Jezus is omgebracht. Ze is verslagen door de realiteit van het kwaad, van het vernietigende geweld. En nu hebben ze Jezus’ lichaam ook nog weggehaald, denk ze. Er is geen plek meer om te rouwen, geen plek van gedenken en protest. En ja, natuurlijk huilt Maria. Drie keer wordt het genoemd in dit hoofdstuk. En twee keer wordt gevraagd: ‘Vrouw, waarom huil je?’ Eerst door de twee engelen in het lege graf en daarna door Jezus. Maar ze ziet het niet, ze denkt dat het de tuinman is. En ze herhaalt drie keer dezelfde woorden: ‘Ze hebben de Heer uit het graf weggehaald en we weten niet waar ze hem nu neergelegd hebben.’ Help! Zo gaat dat wanneer wij verdriet hebben en traumatische ervaringen meemaken; we kunnen het maar niet geloven en herhalen steeds dezelfde woorden.
Maar vanwege haar tranen kan Maria niet helder kijken. Ja, ze ziet het het lege graf wel, ze ziet de doeken wel, ze ziet de engelen wel, ze ziet de tuinman wel, maar ze ziet de betekenis er niet van in. Kijken doe je met je ogen, zien met je ziel. Ze begrijpt niet dat er wat veranderd is. Ze verstaat de realiteit alleen vanuit haar verdriet. Haar blik is als het ware vertroebeld door de tranen. Logisch, het kwaad en het geweld van deze wereld maken ons bang, maken dat wij bijna niets anders meer kunnen zien. Maar Maria moet leren om anders te kijken. Ze moet leren om-te-denken, ‘herdacht’ te worden. Wij moeten dat leren. Maar hoe gaat dat, hoe leren wij om-te-denken, ‘herdacht’ te worden?
3. Hier in de kerk van Jorwert hangt op twee grote banieren het gedicht van Eppie Dam ‘Huis om stil te zijn’ – ‘Hûs om stil te wurden’. In dit gedicht zit beweging. De ‘ik’ van het gedicht zoekt een toevlucht uit een ronkende en rumoerige wereld. Uit de drukte van de wereld vandaan, de wereld van tranen en verdriet, komt de ‘ik’ in een tempel gebouwd uit ademtocht. Genaderd tot een bron van rust, waar de taal niet hard en angstaanjagend is, waar het veilig genoeg is om het veilig masker af te leggen, waar we ons ware gezicht durven te tonen en onze handen open durven te vouwen om te bidden.
Beste mensen, deze ‘ik-figuur’ is als Maria. En wij zijn het zelf! Wij krijgen allemaal genoeg voor de kiezen. Aan corona-crisis, aan verdriet en verlies, aan conflicten, aan spanningen. En die verdwijnen echt niet zomaar. Daarom hebben wij plekken nodig om ons terug te kunnen trekken, plekken van stilte en van bezinning. Wij hebben een schuilplaats nodig om de tijd te ontvangen om verder te kijken dan gewoonlijk, om door onze tranen heen te kunnen kijken. Plekken waar wij ons ware gezicht mogen tonen. Om in nieuwe blik te ontvangen, om ‘herdacht’, opnieuw bedacht te worden. Om nieuwe mogelijkheden te ontdekken.
4. De graftuin, dat was de plek van terugtrekken voor Maria uit Magdala. Zij zocht de afzondering, de stilte. Zij stond daar stil bij haar verdriet en liep er niet voor weg. Haar masker mocht doormidden en ze liet zich aanspreken. Vanwege haar tranen zag ze misschien de zin en betekenis niet, maar ze hoorde de stem wél. De stem die haar naam riep: ‘Maria’. En dan staat er in de Bijbel, letterlijk: ‘Zij draaide zich om.’ Daarmee is alles gezegd. Dit is haar moment van omkeer, van bekering. Hier wordt ze opnieuw bedacht, herdacht, herboren.
Jezus roept Maria geestelijke wakker zodat ze ziet dat hij is opgestaan. Dat hij de eerste is, dat de omkeer is begonnen. Dat het kwaad niet het laatste woord heeft. Het is als of Jezus roept: ‘Ik ben de eerste, ik zet de toon en geef richting aan nieuwe mogelijkheden. Ik bedenk jou nieuw. Laat je blik niet vertroebelen door het kwaad, maar leef vanuit het licht, leef vanuit de liefde. Met de woorden van het lied dat straks gezongen zal worden:
’t Goede is sterker as ’t kweade, leafde sterker as haat. Ljocht is sterker as tsjuster, libben sterker as dea. Hy hat oerwûn, Hy hat oerwûn, Syn leafde draacht ús. Goodness is stronger than evil; love is stronger than hate; light is stronger than darkness; life is stronger than death. Victory is ours, victory is ours through him who loved us.
Maria draait zich om en krijgt een nieuwe rol toebedeeld. Uit de terug-getrokkenheid van de stilte keert ze zich om naar de wereld toe. Nu moet zij de boodschap vertellen aan de anderen, zij wordt de eerste apostel. Jezus breekt als eerste door de krachten van dood en kwaad heen. Maria wordt de eerste boodschapper. Het begint met één zwaluw, daarna volgen de anderen. Wij mogen volgen! Daarom roep ik nu niet alleen: ‘Sietske, Jezus is waarlijk opgestaan. Het is Pasen.’ Maar ik roep het aan jullie allemaal. Harry, Boukje, Rennie, Karin, Albertsje: een nieuw begin. Hester, Wyneke, Lieme, Alex: ‘Kijk door je tranen heen.’ Adrie, Petra, Teake, Andries: ’t Goede is sterker as ’t kweade.’ Ik roep het aan Wiebe en Hindrik achter piano en orgel.
En ik roep het aan jullie allemaal, thuis. Wat je naam ook is, hoe je ook heet. Jezus is opgestaan, hij is de eerste zwaluw die de zomer aankondigt. Keer je om en volg hem, net zoals Maria. Zie door je tranen heen een nieuwe wereld dagen: nieuw leven, nieuwe mogelijkheden. Daarom: wees herdacht, word herboren! Amen.